آخرین خبر از مالیات مهریه
هفت صبح، مونا موسوی| در سال‌های نه‌چندان دور، ازدواج در ایران، چونان پیوندی ساده و طبیعی، بی‌نیاز از تشریفات پر زرق و برق، در دل خانواده‌ها ریشه داشت اما روزگار چرخید و مسیر این سنت دیرینه، پیچیده‌تر، پرهزینه‌تر و گاه دور از دسترس بسیاری از جوانان شد. جوانانی که روزی ازدواج را نقطه شروعی برای ساختن فردایی روشن می‌دیدند، حالا با تردید به آن می‌نگرند؛ تردیدی که نه از بی‌میلی که از سنگینی بار مادی و فشارهای اقتصادی و اجتماعی برآمده است.
کاهش چشمگیر آمار ازدواج، همراه با جهش بی‌سابقه در هزینه‌های مرتبط با تشکیل زندگی مشترک، دولت را به تکاپو واداشته تا با ابتکاراتی چون طرح «جوانی جمعیت» بخشی از این دشواری‌ها را بهبود بخشد اما واقعیت تلخ آن است که در قلب این بحران، چالشی بنیادین لانه کرده است: شکاف عمیق میان درآمدهای محدود و متزلزل جوانان با هزینه‌هایی که هر روز بیشتر می‌شوند و وام‌های ازدواج و فرزندآوری، هرچند امیدبخش، تنها مرهمی سطحی بر زخم‌های عمیق‌اند.
مدرنیته و دگرگونی انتظارات از زندگی مشترک
همزمان با حرکت شتابان به‌سوی مدرنیته و درآمیختن با الگوهای جهانی، انتظارات از زندگی مشترک نیز دگرگون شده. ازدواج دیگر آغاز سادگی نیست؛ پروژه‌ای لاکچری‌ست که حتی شروع آن نیازمند منابع مالی قابل توجهی‌ست. تالارهای عروسی، لباس‌های فاخر، گل‌آرایی‌های چشمگیر، فیلم‌برداری حرفه‌ای، آرایش‌های پرهزینه و ماشین‌های عروس لوکس، همگی در کنار کارت‌های دعوت خاص، جمعاً تصویری از مراسمی را می‌سازند که شباهت اندکی با سنت‌های پیشین دارد. هزینه‌ها سر به فلک کشیده‌اند طوری که برگزاری یک مراسم معمولی در سال ۱۴۰۴، بین ۳۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان آب می‌خورد؛ رقمی که در سال ۱۳۹۷، تنها ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومان بود.
همزمان، قیمت سکه تمام بهار آزادی از حدود ۲.۲ میلیون تومان در سال ۹۷، به بیش از ۷۹ میلیون تومان در سال ۱۴۰۴ رسیده و جهشی معادل ۳۵۰۰درصد را تجربه کرده. این در حالی‌ست که درآمد خانوارها رشدی کند، پراکنده و ناهمگون داشته و قدرت خرید بسیاری از اقشار به‌شدت افت کرده است.
هفت‌خوانی هزینه‌بر
هزینه‌های ازدواج صرفاً محدود به شب عروسی نیست؛ پیش‌درآمدهای آن، از مراسم خواستگاری و بله‌برون گرفته تا خرید حلقه، هدایا و حتی هزینه‌های دفترخانه، همه و همه بر دوش جوانان سنگینی می‌کند. یک مراسم عقد ساده با خدمات پایه، بین ۵ تا ۱۰ میلیون تومان هزینه دارد. جهیزیه نیز با توجه به کیفیت کالاها، رقمی حداقلی بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان را شامل میشود اما آنچه شاید بزرگ‌ترین سنگ مانع در مسیر ازدواج باشد، بحران مزمن مسکن است.
نباید فراموش کرد در تهران و دیگر کلان‌شهرها، اجاره یک واحد ۶۰ متری گاه تا ۷۰درصد درآمد ماهانه یک جوان را می‌بلعد و نبود چشم‌اندازی روشن برای تأمین مسکن پایدار، بسیاری را ناامید و بی‌انگیزه کرده است. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، افزایش افسارگسیخته قیمت خرید و اجاره، موجب شده نه‌تنها ازدواج، بلکه فرزندآوری نیز به تعویق افتد و رویای خانواده داشتن، به رویاهایی دوردست و کم‌رنگ بدل شود.
مداخله در مهریه، یک سیاست دستوری دیگر
در این میان، تلاش‌هایی نیز برای مداخله انجام شده است. سیاست مالیات‌گذاری پلکانی بر مهریه‌های بالا، ابزاری‌ست که قانون‌گذار آن را در اختیار دارد. اگرچه فعلاً مشمول معافیت شده اما شاید در آینده به‌عنوان تدبیری اقتصادی و فرهنگی اجرایی شود. براساس این طرح، مهریه‌هایی بیش از ۱۴ سکه، مشمول مالیات پلکانی خواهند شد و از ۲۰۰ سکه به بالا، مالیات ۱۵درصدی در نظر گرفته میشود.
البته گرانی سکه، در کنار سایر تحولات، رویکرد خانواده‌ها را به‌سمت تعیین مهریه‌های واقعی‌تر سوق داده است. پیش‌تر مهریه‌ها بیشتر جنبه نمادین داشتند و بسیاری از پسران آن را شرطی صوری می‌دانستند اما اکنون، با شرایط اقتصادی دشوار، محاسبات ازدواج جدی‌تر شده و دختران نیز با در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی طرف مقابل، رویکردی همراه‌تر در توافقات مهریه اتخاذ می‌کنند. گفت‌وگوها رنگ عقلانیت گرفته‌اند و مهریه دیگر معیار آبرو نیست، بلکه شاخصی منطقی برای تنظیم تعهدات مالی است.
هفته گذشته خبری در جامعه پیچید که دولت قرار است از مهریه‌های بالا مالیات بگیرد. به این ترتیب که تا ۱۴ سکه معاف از مالیات، ۱۵ تا ۱۰۰ سکه: ۱.۱درصد از کل ارزش مهریه، ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه: ۲درصد از کل ارزش مهریه، بیش از ۲۰۰ سکه: ۱۵درصد از کل ارزش مهریه و برای 300 سکه مهریه بیش از 3 میلیارد تومان مالیات در نظر گرفته میشود.
شاید در نظر طراحان این قانون مالیاتی هدف تسهیل ازدواج، واقعی‌تر کردن مهریه‌ها و برداشتن باری از روی دوش جوانان برای پرداختن به اصل زندگی باشد اما خب دولت هم از رهگذر این مالیات اندوخته‌ای کسب می‌کند. با این حال سازمان امور مالیاتی اعلام کرد تاکنون هیچ قانون یا اصلاحیه‌ای در خصوص لغو یا تغییر معافیت مهریه به تصویب نرسیده است و در نتیجه، معافیت مالیاتی مهریه اعم از اینکه مهریه به صورت نقدی، سکه، ملک، خودرو یا سایر اقلام منقول یا غیرمنقول باشد کماکان به قوت خود باقی است.
نگرش تازه به ازدواج در نسل Z
در چنین فضایی، نسل Z با ویژگی‌های خاص فکری و رسانه‌ای، نگاه تازه‌ای به ازدواج دارد. برای این نسل، ازدواج دیگر پاسخی به نیاز غریزی یا فشار اجتماعی نیست بلکه تصمیمی‌ست آگاهانه که باید بر پایه رشد فردی، سبک زندگی منسجم و اهداف مشترک استوار باشد. شاید همین نگاه، نقطه شروعی باشد برای گذر از مسیرهای نمایشی و پرزرق‌وبرق، به سمت انتخاب‌هایی واقعی، انسانی و پایدار.
از این‌رو، مسیر افزایش تمایل به ازدواج نیازمند تغییراتی بنیادین در بطن سیاست‌گذاری و ساختارهای اجتماعی است؛ تغییراتی که نه‌تنها به رفع موانع اقتصادی می‌پردازند بلکه به احیای مفهوم ازدواج در ذهن نسل جوان کمک می‌کنند. برای آغاز این تحول، باید به سراغ بنیان‌های تضعیف‌شده رفت و از نهادهای رسمی، فرهنگی و رسانه‌ای خواست تا ازدواج را از بُعدی انسانی، تعاملی و مبتنی بر رشد مشترک بازتعریف کنند